معرفی 8 تن از نوابغ کوهنوردی ایران و جهان

در این مقاله به معرفی چند تن از نوابغ کوهنوردی جهان و ایران می‌پردازیم، کسانی که در زمان خود دست به کاری زدند که هیچ‌کس قادر به انجام آن نبود. سختی‌های فراوانی را تحمل کردند، برخی انگشتان دست و پایشان را فدا کردند تا نشان دهند حدی برای جاه‌طلبی انسان وجود ندارد.

یرزی کوکوچکا

به نظر حرفه‌ای‌ها، این یرزی کوکوچکاست که بهترین کوهنورد دنیاست، حتی بزرگ تر از مسنر. اگرچه مسنر اولین کسی بود که به تمام 14 قله هشت‌هزار‌متری صعود کرد و اولین صعود سولو به اورست را در کارنامه دارد اما کوکوچکا از نوع دیگری ست. گویی که خونی متفاوت در رگ‌های او جاری بوده است.

بجای رکورد زدن به دنبال کارهایی بود که هیچ کس جرات انجامش را نداشت، مثلا صعود از مسیری که پیش از آن کسی نرفته بود، یا صعود در فصل زمستان آن هم در زمانی که صعودهای تابستانه به هشت هزار‌متری‌ها کاری غیرممکن بود.

کوکوچکا در خانواده‌ای فقیر بزرگ شد اما آرزویی نبود که برای او دست نیافتنی باشد. کارش نقاشی ساختمان بود و هرچه از این کار عایدش می‌شد خرج کوهنوردی می‌کرد.

در یکی از ماجراجویی‌هایش به پرواز نرسید، مسیری بسیار خطرناک را طی نمود تا به ایستگاه بعدی برسد. راهی که او طی نمود به مسیری جدید در ارتفاعات چوآیو تبدیل شد. دست از ماجراجویی های خطرناک برنمی‌داشت. یکی از خطرناک‌ترین آن‌ها صعود به کی‌تو از مسیر جدید و دشواری بود که بعداز آن به مسیر لهستانی‌ها معروف شد.

کوکوچا نه به خاطر سرما یا کمبود اکسیژن بلکه به خاطر استفاده از طنابی مستعمل و پوسیده بود که جان‌اش را از دست داد. کوکوچکا نمونه بارز کسی‌ست که بر محدودیت ها غلبه کرد و با جیب خالی بر بام دنیا پاگذاشت.

قله هایی که یرزی کوکوچکا از مسیری جدید به آن ها صعود کرد و مسیری جدید برای آیندگان ایجاد کرد عبارتند از :

• اورست (1980)
• ماکالو (1981) به شیوه آلپی
• گاشبروم 2 (1983)
• گاشبروم 1 (1983)
• برودپیک (1984)
• چوآیو (1985)
• نانگاپاربات (1985)
• کی2 (1986)
• ماناسلو (1986)
• شیشاپانگما (1987)
• آناپورنا (1988)

رینهولد مسنر

به جرات می‌توان گفت که معروف‌ترین کوهنورد دنیا رینهولد مسنر است. مسنر کیست؟ مسنر کوهنورد ایتالیایی بود که توانست برای اولین بار در تاریخ به 14 قله هشت هزارمتری دنیا صعود کرد. او به همراه پیترهبلر توانست برای اولین بار بدون استفاده از اکسیژن کمک در لوازم کوهنوردی خود به قله اورست برسد.

مسنر در کنار کوهنوردی، نویسنده بزرگی نیز بود. شاید باورتان نشود اما او هشتاد کتاب منتشر کرده که در آنها ماجراجویی های خود را شرح داده است. او در سیاست هم دستی داشت و توانست در سال 1999 به عنوان عضوی از پارلمان اروپا انتخاب شود.

رینهولد در خانواده‌ای پرجمعیت و در راستایی مابین اتریش و آلمان به دنیا آمد و در کوه‌ها بزرگ شد. تنها 5 سال داشت که به قله‌ای هزارمتری صعود کند. شب ها مادرش داستان‌هایی از ماجراجویی‌های کوهنوردان برایش می‌خواند. در 1970 مسنر اولین هیمالیانوردی خود را با رخ شمالی نانگاپاربات آغاز کرد.

دستاوردهای مسنر آن قدر زیاد هست که بتواند به راحتی در بالای لیست کوهنوردان برتر دنیا بایستد. کنتون کول، کوهنورد بریتانیایی که سابقه یازده صعود موفق به اورست را دارد صعود بدون اکسیژن مسنر و هابلر به اورست در 1978 را خیال و رویا می‌داند.

اولین صعودهای مسنر به شرح زیر می باشد:

• گاشبروم1 (1975) : اولین صعود بدون اکسیژن به همراه هبلر
• اورست (1978) : اولین صعود بدون اکسیژن
• اورست (1980) : اولین صعود انفرادی و بدون اکسیژن
• گاشبروم1 و 2 (1984): اولین تراورس دو قله هشت هزار متری
• لوتسه (1986) : اولین انسان صعودکننده به همه هشت هزارمتری

مسنر فقط به قله‌های هشت هزار متری اکتفا نکرد. او در بیش از 30 اکسپدیشن شرکت کرد و به اقصی نقاط جهان سفر کرد و انواع صعودها را تجربه کرد و تقریبا به اکثر بلندی‌های زمین پاگذاشت.

نیرمال پورجا

نیرمال پورجا عاشق شکستن رکوردهای عجیب است. در سال 2012 برای اولین بار به یک قله شش هزارمتری صعود کرد و آن موقع هیچ کس فکر نمی‌کرد که هفت سال بعد قرار است رکوردهای صعود دنیا به کل عوض شود.

نیرمال پورجا عضوی از هنگ سلطنتی تفنگداران بود. نپالی‌هایی که در هنگ سلطنتی انگلستان انتخاب و استخدام می‌شدند گورخا نامیده می‌شدند. نیرمال یک گورخا بود که در سال 2017 برای صعود به اورست انتخاب شد. بعد از آن به سمت ثبت رکورد حرکت کرد.

در سال 2018 تصمیم گرفت تا از ارتش خارج شده و تمام حواسش را روی حرفه کوهنوردی متمرکز کند. در همان سال جایزه‌ ام بی ای را برای فعالیت فوق العاده در کوهنوردی بدست آورد.

سال 2019 رکورد دنیا در صعود به 14 قله هشت‌هزارمتری به طرز عجیبی شکسته شد. نیرمال توانست این 14 غول دنیا را تنها در 6 ماه و 6 روز فتح کند. رکوردی که ناممکن می‌رسید به دست پورجا شکسته شد.

سال 2021 اوج کار او بود. قله کی 2 در تابستان جان انسان‌ها را می‌گیرد چه رسد به زمستان و همین بود که تاکنون هیچ انسانی نتوانسته بود صعود زمستانه‌ای به کی‌2 داشته باشد. اما این کوه وحشی در زمستان 2021 به زیر پای نیرمال پورجا آمد.

عظیم قیچی ساز

عظیم قیچی‌ساز در سال 1360 در شهر تبریز چشم به جهان گشود. در رشته تربیت بدنی دانشگاه تبریز مشغول به تحصیل شد. ابتدا دوچرخه سواری را امتحان کرد اما کم کم به کوهنوردی روی آورد. سبلان و دماوند را در 19 سالگی صعود کرد اما این قله ماربل وال قزاقستان بود که اولین صعود جدی برون مرزی او بود.

پس از فتح قله‌هایی در پاکستان، عظیم قیچی‌ساز به سراغ بلندترین قله جهان رفت و این شد که در سال 1384 با هزینه شخصی به قله اورست صعود کرد. چندسال بعد از آن دوباره به اورست صعود کرد اما این بار بدون استفاده از اکسیژن کمکی.

عظیم توانست یک به یک قله های هشت هزار متری را فتح کرده و صعودهایی بدون اکسیژن به آن‌ها داشته باشد تا اینکه در 1396 موفق شد به تمام این قله‌ها صعود کرده و عضوی از باشگاه هشت‌هزارتایی‌ها شود.

پیش از او تنها 17 نفر توانسته بودند این 14 قله را بدون اکسیژن صعود کنند و عظیم قیچی‌ساز 18‌امین انسانی بود که توانست به این مهم دست یابد و اسم ایران را در این لیست بیاورد.

ادموند هیلاری

ادموند هیلاری در سال 1919 در نیوزیلند دیده به جهان گشود. او به همراه تنزینگ نورگی اولین کسانی بودند که توانستند به قله اورست برسند و بام دنیا را فتح کنند. پدرش زنبوردار بود. از دوران دبیرستان به کوهنوردی علاقه مند شد.

بعد از دوران سربازی که در جنگ جهانی دوم سپری شد مصمم شد تا به اورست صعود کند. در بهار سال 1953 با اکسپدیشن راه افتاد، در اواسط ماه می، پس از اینکه چندین نفر از رسیدن به قله بازماندند، هیلاری و تنزینگ صبح خیلی زود در 29 می قصد قله کردند و توانستند کاری که هیچ کس در تاریخ نتوانسته بود انجام دهد را به انجام رسانند.

ادموند و تنزینگ با هم عکس گرفتند و در راه برگشت سعی کردند جرج مالوری را پیدا کنند. جرج مالوری کسی بود که پیش از هیلاری سه بار به قصد صعود به اورست تا ارتفاعات بالای اورست آمد اما نتوانست و در مرتبه سوم جان خود را از دست داد.

در سال 1958 با تراکتور به قطب جنوب سفر کرد و پس از آن به قطب شمال رفت.

هیلاری نه تنها کوهنورد بلکه انسانی بزرگ بود و در کارهای خیر و انسان دوستانه هم دستی داشت. درسال 1960 موسسه هیمالیان تراست را بنا نهاد. ساختن مدرسه، بیمارستان ازجمله فعالیت های انسان دوستانه این موسسه بود. در سال 2003 و در 50 سالگی صعودش به اورست شهروند افتخاری نپال به او اعطا شد.

لینو لاچدلی

در 31 جولای 1954 لینو لاچدلی به همراه آشیل کامپانیونی به قله سرسخت کی 2 صعود کردند قله‌ای که به مراتب سخت‌تر از اورست بوده است. هنگام رسیدن به قله غروب بود و آن‌قدر خسته شده بودند که آشیل خواست تا شب همانجا بمانند، اما لاچدلی این اجازه را نداد.

ماندن در آن ارتفاع و برودت بیش از حد نتیجه‌ای جز مرگ به همراه نداشت. هم ماندن کشنده بود و هم فرود در تاریکی. آن ها گزینه دوم را انتخاب کردند و اگرچه لینو انگشت شست‌اش را به خاطر سرمازدگی از دست داد. ساعت 11 شب به کمپ رسیدند و این یعنی فرار از مرگ. این صعود البته حواشی بسیاری نیز به همراه داشت که تا سالها ادامه داشت.

لاچدلی در سال 1925 در شهر کورتینا دمپزو ایتالیا دیده به جهان گشود. از سن 14 سالگی کوهنوردی را شروع کرد و خیلی زود در صخره‌نوردی و کوهنوردی مهارت‌های لازم را به‌دست آورد و به صعود قلل دنیا اقدام کرد. لاچدلی در سال 2009 یعنی در 83 سالی از دنیا رفت.

تنزینگ نورگی

سال‌هاست که شرپاها به همراه کوهنوردانی که به قله‌های هیمالیا صعود می‌کنند می‌آیند تا کمک دست آن‌ها باشند. به جرات می‌توان گفت که نورگی معروف‌ترین شرپاست. او کسی بود که جان ادموند هیلاری را در صعود به اورست نجات داد و به‌همراه او اولین نفراتی بودند که پا بر قله اورست گذاشتند.

مجله تایمز از او به عنوان یکی از صد شخصیت تاثیرگذار قرن بیستم نام برده است. نورگی در شهر خومبو یکی از شهرهای شمالی نپال متولد شد، سپس به دست خانواده‌ای شرپا سپرده شد. یکی از خصلت‌های تنزینگ اخلاق خوب او بود. همیشه لبخند به لب داشت و سوال‌های کوهنوردان خارجی را با صبر و حوصله جواب می‌داد.

بعد از صعود به اورست و همان طور که معروف می‌شد ملیت‌اش مسئله‌ای مناقشه‌برانگیز میان هندی‌ها و نپالی‌ها شد. او هندی بود، اگرچه در نپال بدنیا آمد و درخانواده شرپاها بزرگ شد.

تنزینگ مفتخر به دریافت مدال جرج از ملکه الیزابت دوم شد. این مدال برای صعود موفق وی به اورست به او داده شد.

لیلا اسفندیاری

لیلا اسفندیاری کجوری‌راد در بهمن ماه سال 1349 دیده به جهان گشود و در تاریخ 31‌ام تیر 1390 در کوه گاشربروم 2 دیده از جهان فروبست. خانم اسکندری اگرچه جزو نوابغ کوهنوردی نبود اما به‌دلیل علاقه وافر او به کوه و تاثیرگذاری‌اش بر جامعه بانوانِ کوهنورد ایران در این مقاله گنجانده شده است.

لیلا اسفندیاری کوهنوردی را در سال 1380 با صعود به قله‌های اطراف تهران شروع کرد. در سال 1381 به عضویت باشگاه اسکی و کوهنوردی دماوند درآمد و چیزی نگذشت که به تمام قله‌های ایران صعود کند. بارها به قله دماوند صعود کرد (22 بار) و در سال 1381 توانست غار پراو، عمیق‌ترین غار ایران را به عنوان اولین زن ایرانی پیمایش کند.

در سال 1387 لیلا توانست اولین قله بالای هشت‌هزارمتری یعنی قله نانگاپاربات به ارتفاع 8126 متر را صعود کند. در این صعود که به همراه جمعی از کوهنوردان ایرانی همراه شد سامان نعمتی جان خود را از دست داد.

از مهمترین اتفاقات زندگی او تلاش برای صعود به قله کی2 دومین قله هشت‌هزارمتری و دشوارترین آن‌ها بود که به دلیل شرایط نامساعد آب و هوایی ناموفق ماند. لیلا اسفندیاری تا ارتفاع 7565 متری صعود می‌کند اما پیشروی بیشتر در قله ای مثل کی تو مساوی با مرگ است و این می شود که برمی گردد.

مرگ غم‌انگیز لیلا اسفندیاری در قله‌های گاشربروم یک و دو هیچ گاه از یاد کوهنوردان ایرانی نمی‌رود. صعود موفق وی در تیرماه 1390 به قله گاشربروم 2 اتفاق بسیار شیرینی بود که دوامی نداشت و خیلی زود رنگ باخت.

لیلا در حین بازگشت از قله به سمت کمپ 3 بود که به دلیل خستگی تعادلش را از دست داد و از مسیر دشوار یخی زیر قله سقوط می‌کند. بیش از 300 متر سقوط می‌کند و در ارتفاع 7650 متری متوقف می‌شود و جان خود را از دست می‌دهد. جسد وی طبق خواست خودش تا همیشه در کوه‌های هیمالیا می‌ماند.

در مقاله زنان تاریخ ساز در کوهنوردی می‌توانید اطلاعات بیشتری را در خصوص زنانی که در طول تاریخ در کوهنوردی دنیا رکوردهایی ثبت کردند، به دست آورید.